Nhà soạn nhạc

Johann Sebastian Bach

Johann Sebastian Bach

 

Bach sinh ngày 21 tháng 3 năm 1685 tại Eisenach (Đức). Mồ côi cha từ nhỏ, Bach sống với người anh là Johan Critxtôp - một nhạc sĩ Organ . Năm mười lăm tuổi Bach được nuôi ăn để hát trong một dàn hợp xướng ở thành phố Luneburg. Với lòng say mê âm nhạc, Bach đã nhiều lần đi bộ từ Lũneburg tới Hamburg(60km) để nghe các nhạc sĩ nổi tiếng ở đó biễu diễn đàn Organ, hoặc tới Xele (khoảng 100km) để tìm hiểu các tác phẩm của Luly do dàn nhạc ở đây biễu diễn.

Mười tám tuổi Bach làm nhạc công Violon trong dàn nhạc riêng của một công tước ở Weima, nhưng một thời gian sau thì Bach bỏ việc để làm một nhạc công Organ ở Arnstadt. Ở Arnstadt Bach thường đi bộ tới Luybêch (trên lOOkm) để nghe Bucxtehut chỉ bảo và biễu diễn Organ. Tuy nhiên, vào năm hăm hai tuổi thì Bach lại bỏ Arstadt để đến Muyngauden để làm một nhạc công Organ và thành hôn với người yêu là Maria Bacbara. Sau này họ có với nhau 7 người con, trong đó có hai người trở thành những nhạc sĩ nổi tiếng.

Tới đây có thể chấm dứt thời thanh niên của Bach, một thời mà Bach phải vật lộn với học hỏi và kiếm sống. Một thời kỳ lang thang trên các thành phố nhỏ, nếm trãi đủ mùi nghèo đói, cô đơn của cuộc sống và sự lạnh lùng, khinh rẽ của những kẻ bề trên. Nhưng đây cũng là thời kỳ mà Bach đã tiếp xúc được với nhiều làn điệu dân ca, dân vũ của Đức, được nghe nhiều loại âm nhạc chuyên nghiệp của các nhạc sĩ tiền bối và đương thời, cũng là thời kỳ mà tài năng biễu diễn của Bach được thể hiện trên các loại nhạc cụ như Violon, Clevecin và Organ. Đây cũng là thời kỳ tạo ra cơ sở cho bản tính cả cuộc đời của Bach đó là: tình yêu thương đằm thắm, sự khiêm tốn giản dị và sức lao động cần cù, bền bĩ.

Năm hăm ba tuổi, sau khi lập gia đình, Bach trở về Weima với cương vị là một nhạc công đàn Organ. Cũng tại đây đã để lại một dấu ấn bi đát trong cuộc đời của Bach,vì quá bất mãn với những nhà chức trách lúc bây giờ, Bach đã làm đơn xin nghĩ việc, cả gia đình của Bach về sống tại một tỉnh lẻ là Côten. Nơi đây không có đàn Organ tốt, không có dàn hợp xướng, nơi chỉ có một không khí âm nhạc bình thản, lặng lẽ. Thời gian này Bach tập trung vào sáng tác và dạy nhạc để kiếm sông. Những năm cuối đời(1723-1750) Bach về sống tại Leipzig và ở đây Bach đã đạt tới những đỉnh cao trong nghề nghiệp. Nhưng cuộc sống ở Leipzig cũng không kháhơn, gia đình Bach với một bầy con đông đúc tuy không phải rời khỏi thành phố nhưng luôn bị cảnh nghèo đói bao vây triền miên. Tài nghệ biễu diễn Organ tuyệt vời của Bach cũng không được đánh giá đúng, những tác phẩm lỗi lạc của Bach cũng không được in (sinh thời Bach chỉ được giới thiệu trong hai bài báo về tài năng biễu diễn và in được bảy tác phẩm). Bach mất vào ngày 28 tháng 6 năm 1750 trong sự quên lãng của người đời.

Ở đây có một so sánh đáng chú ý: hai nhạc sĩ vĩ đại người Đức là Handel và Bach cùng sinh trưởng cách nhau hơn một tháng, ở hai nơi chỉ xa nhau hơn một trăm cây số nhưng lại có một số phận hoàn toàn trái ngược nhau. Một người từ sớm đã được chu dukhắp các nước châu Âu để tìm sự nghiệp, một người từ nhỏ đã phải lang thang kiếm sống khắp nước Đức. Handel về già được nổi tiếng lừng lẫy khắp nước Anh và từ trần trong vinh quang. Bach cuối đời lại lận đận trong nước Đức và chết đi trong im lặng. Handel là nhạc sĩ của thời đại mình còn Bach là nhạc sĩ của mọi thời đại, dẫu cả hai người đều là vĩ nhân trong lịch sử âm nhạc thế giới.

Sáng tác phẩm của Bach gồm: 15 Invention 2 bè và 15 Invention 3 bè(Symphoni): một thể loại âm nhạc nhỏ mang tính sư phạm. Hai tập bình quân luật gồm 48 Prelude và Fugue(tập đầu viết vào năm 1722 và tập sau viết vào năm 1744, sáu năm trước khi Bach mất). Tác phẩm cho dàn nhạc: 16 Concerto cho đàn phím chuyển biên từ các tác phẩm của Vivaldi, Telemann... 2 Concerto cho Violon và dàn nhạc, Concerto cho 2 Violon, 5 Ouverture, Concerto cho Flutte, 7 Concerto cho 2 đàn phím và dàn nhạc... Tác phẩm thính phòng: 6 Sonate cho Violon và đàn phím, 3 vở Oratorio, Cantate ...

Âm nhạc của Bach dù viết cho bất cứ giọng hát hay loại đàn nào cũng mang âm hưởng Organ, giống như nhạc Beethoven mang âm hưởng dàn nhạc và nhạc Chopin mang âm hưởng đàn Piano. Bởi vì sinh thời Bach là một nghệ sĩ Organ xuất sắc, mặt khác ở thời điểm này dàn nhạc chưa được định hình thì chỉ có đàn Organ mới phù hợp với sự biểu hiện nội dung âm nhạc của Bach.

Không có một lĩnh vực nào của nghệ thuật sáng tác âm nhạc mà Bach không cống hiến tài năng của mình, và bất cứ ở đâu ông cũng đều vĩ đại như nhau: hoặc viết cho đàn Clevecin hay Organ, cho dàn nhạc hay hợp xướng, chuyển biên trên giai điệu của chính mình hay của người khác, tất cả đều là những mẫu mực, đều là những viên ngọc quý giá. Trong các tác phẩm của mình, Bach là người biết tổng kết những thành tựu của nghệ thuật âm nhạc quá khứ và hiện tại, của nhạc thế tục và giáo hội, từ nhạc dân gian đến chuyên nghiệp. Vì thế toàn bộ tác phẩm âm nhạc của Bach là một cuốn từ điển sống về âm nhạc của châu Âu thế kỷ XVII - XVIII. Trong nghệ thuật khi có một người biết tổng kết quá khứ thì đó cũng chính là người đặt cơ sở nền móng cho sự phát triển của nó về tương lai.

Bach là người hoàn chỉnh lối nhạc phức điệu lên tới đỉnh tột cùng(tiêu biểu là Fugue). Nhưng trong khi hoàn chỉnh lối nhạc phức điệu, Bach đồng thời cũng đưa lên đỉnh cao nhất cho một số lối nhạc chủ điệu mà về sau nó sẽ thay thế cho nhạc phức điệu.

Bach sử dụng có nghệ thuật các điệu thức trung cổ và điệu thức trưởng thứ trong các tác phẩm của mình. Ông đã đặt cơ sở vững chắc cho hòa âm cổ điển, đi xa hơn nữa là hòa âm lãng mạn và cả hòa âm cận đại. Bach trung thành với dân ca Đức nhưng dân ca trong tác phẩm của Bach đã được chọn lọc và nâng cao thành những giai điệu độc đáo vừa là của Bach vừa là của Đức. Giai điệu của Bach ngắn gọn nhưng hết sức cô đọng và phong phú. Chẳng hạn chủ đề trong Fugue giọng g- moll viết cho Clevecin sau đây của Bach: Bach “Bình quân luật” Tập I - Fugue g-moll.

Qua các tác phẩm của Bach ta thấy Bach là một nhà triết học, một nhà tư tưởng lớn. Điều đó đã được thể hiện từ những tác phẩm nhỏ như các Prelude cho vợ con ông luyện tập cho đến những tác phẩm lớn như hòa tấu, hợp xướng ... Nội dung âm nhạc của Bach hết sức phong phú, nhạc sĩ biết nhìn sâu vào tâm hồn con người của một thời đại lịch sử đen tối của nước Đức. Âm nhạc của Bach có tính trữ tình đậm đà, những nỗi buồn man mác, những tình cảm say sưa nồng cháy và nhất là những suy tư sâu sắc về đất nước ông, bởi cả cuộc đời và sự ncrhiệp của Bach đã gắn liền với nước Đức, ông đã cùng đau với nỗi đau của nhân dân đất nước ông, cùng chịu những nỗi khổ trong một xã hội với sự thống trị hà khắc, tàn bạo của giai cấp bóc lột phong kiến.

Bach có sáng tác cho nhà thờ như tất cả các ngệ sĩ khác(họa sĩ, nhà điêu khắc, kiến trúc sư...). Nhưng cũng như những nghệ sĩ vĩ đại cùng thời, âm nhạc của Bach đã vượt cao hơn tháp chuông của tòa Thánh để bay ra được với thế giới bên ngoài. Những câu chuyện trong Kinh thánh đã được Bach “đời thường” hóa vào trong các tác phẩm của mình. Nỗi đau của Chúa cũng chính là nỗi đau của người dân nước Đức, những kẻ hành hạ Đức Chúa cũng chính là những kẻ thống trị tàn ác và phản động của nước Đức. Bach cũng giống như những họa sĩ khác đã dùng nét mặt của những thiếu nữ giản dị để tái tạo nên hình ảnh Đức Mẹ, dùng hình mẫu những con người bình thường, những cảnh sinh hoạt quen thuộc để vẽ tranh Thánh.

Bach là một nhạc sĩ sáng tác vĩ đại nhưng Bach còn là một nhà sư phạm tài ba và một nhà lý luận âm nhạc thực tiễn. Bach đã viết rất nhiều tác phẩm âm nhạc để dạy cho vợ con và các học trò của mình. Trong các tác phẩm đó, Bach căn cứ vào khuyết tật và sở thích của từng người học để viết riêng cho họ. Những tác phẩm ấy có mức độ kỹ thuật từ dễ đến khó và ngày nay nó đã trở thành giáo trình cho các lớp học đàn Piano thuộc đủ các trình độ khác nhau.

Ở lĩnh vực lý luận, một đóng góp lớn của Bach đó là hai tập “Bình quân luật” mà Bach muôn chứng minh cho việc làm của ông là chia một quãng tám ra thành mười hai nữa cung đều nhau (Thời bấy giờ, các loại đàn phím như Organ và Clevecin được xây dựng theo hệ thống âm thanh tuyệt đối. Hệ thống này chia một cung - từ Do đến Re chẳng hạn - ra làm 9 comma, trong đó từ Do đến Do thăng là 5 comma, Do đến Re giáng là 4 comma. Như vậy Do thăng cao hơn Re giáng 1 comma. Do đó muôn biễu diễn được những bản nhạc có nhiều dấu hóa thì phải có một loại đàn phím có hai hàng phím đen dành cho dâu thăng và dấu giáng. Nếu như vậy thì rất khó cho nghệ sĩ biễu diễn. Chính vì thế mà trong 600 sonate của D.Scarlati viết cho đàn Clevecin thì chỉ có 2 bản ở giọng b–moll(5 dấu hóa), 4 bản ở giọng H–dur(5 dấu hóa) và 2 bản ở giọng Cis-dur (7 dâu hóa). Với cách chia này thì nghệ thuật âm nhạc rất khó phát triển). Mỗi tập “Bình quân” của Bach gồm 24 Prelude và Fugue (tức mỗi tập gồm 12 cặp Prelude và Fugue) ở 24 giọng điệu khác nhau từ không có dâu hóa(Do trưởng, La thứ) đến 7 dấu hóa (Do thăng trưởng, La thăng thứ. Do giáng trưởng, La giáng thứ). Hai tập “Bình quân luật” của Bach hoàn toàn không phải chỉ là một tài liệu khoa học để chứng minh cho một phát minh, mà nó còn là một tác phẩm nghệ thuật vĩ đại, là sự đúc kết những tinh túy về âm nhạc của Bach, là sách đầu tay của những người học đàn Piano và những nhà sáng tác cần am tường về kỹ thuật viết phức điệu.

Ảnh hưởng âm nhạc Bach đối với toàn bộ nền âm nhạc thế giới vô cùng to lớn. Người đầu tiên biết đánh giá âm nhạc của Bach là Mozart, sau đó là Beethoven với câu nói nổi tiếng “Bach không phải là con suối, Bach là đại dương”(trong tiếng Đức chữ “bach” có nghĩa là “con suối”). Nhưng phải đến thời của các nhạc sĩ lãng mạn thì Bach mới được đánh giá đúng và âm nhạc của Bach mới được tuyên truyền rộng rãi. Người có công lớn trong việc này, đó là nhạc sĩ người Đức: Mendellsohn, ông đã tự bỏ tiền để tổ chức những buổi biễu diễn giới thiệu các tác phẩm của Bach, như vậy phải gần 100 năm sau thì người đời mới hiểu được và đánh giá đúng âm nhạc của Bach.

Ở thế kỷ chúng ta, âm nhạc Bach giữ một chỗ đứng chói lọi nhất. Bach là nguồn cổ vũ lớn lao đối với các nhạc sĩ, các nhà biễu diễn âm nhạc tiêu biểu nhất của thời đại ngày nay. Một nhà nghiên cứu uy tín âm nhạc của Bach là Svâyxe đã nói: “Bất cứ ai khi đã nghe âm nhạc của Bach thì đều có thể nói một cách chính đáng rằng, trên thế giới này Bach chỉ có một”. 
 

Bài viết liên quan

PETER ILITCH TCHAIKOVSKY (1840-1893)
Nhà soạn nhạc

PETER ILITCH TCHAIKOVSKY (1840-1893)

Ngày 6 tháng 5 năm 1840, Tchaikovsky sinh ra tại thị trấn Vokinsk thuộc tỉnh...
FREDERIC SMETANA (1824-1884)
Nhà soạn nhạc

FREDERIC SMETANA (1824-1884)

Sinh ngày 2 tháng 3 năm 1824 ở thành phố Litomisl, cộng hòa Séc....
GEORGES BIZET (1838-1875)
Nhà soạn nhạc

GEORGES BIZET (1838-1875)

Bizet sinh ngày 25 tháng 10 năm 1838 tại Pari, trong một gia đình nhạc sĩ....
FRANZ LISZT (1811-1886)
Nhà soạn nhạc

FRANZ LISZT (1811-1886)

Liszt sinh ngày 22 tháng 11 năm 1811 ở làng Dobojan, miền Tây nước...
FREDERIC CHOPIN (1810-1849)
Nhà soạn nhạc

FREDERIC CHOPIN (1810-1849)

Chopin sinh ngày 1 tháng 3 năm 1810 Ở Zelazova - Wola gần thủ đô Vacsava...
HECTOR BERLIOZ (1803-1869)
Nhà soạn nhạc

HECTOR BERLIOZ (1803-1869)

Berlioz sinh ngày 11 tháng 12 năm 1803 Ở Cote André. Là một nhạc sĩ...
ROSSINI (1792-1868)
Nhà soạn nhạc

ROSSINI (1792-1868)

Rossini sinh ngày 29 tháng 2 năm 1792 ở thành phố Pêdarô của...
ROBERT SCHUMANN (1810-1856)
Nhà soạn nhạc

ROBERT SCHUMANN (1810-1856)

Schumann sinh ngày 8 tháng 6 năm 1810 tại thành phố Zwickau (Đức) trong...
FELIX MENDELSSOHN BARTHOLDY (1809-1847)
Nhà soạn nhạc

FELIX MENDELSSOHN BARTHOLDY (1809-1847)

Mendelssohn sinh ngày 3 tháng 2 năm 1809 ở Hambuoc (Đức) trong một gia đình...
FRANZ SCHUBERT
Nhà soạn nhạc

FRANZ SCHUBERT

Schubert sinh ngày 31 tháng 1 năm 1797 ở vùng Lichtentan, ngoại ô thành...
LUDWIG VAN BEETHOVEN (1770 - 1827)
Nhà soạn nhạc

LUDWIG VAN BEETHOVEN (1770 - 1827)

Beethoven là một trong những nhà văn hóa vĩ đại của thế giới, ông...
JOSEPH HAYDN (1732-1809)
Nhà soạn nhạc

JOSEPH HAYDN (1732-1809)

Haydn sinh ngày 1 tháng giêng năm 1732 tại Rohrao, một làng nhỏ thuộc...
CHRISTOPHE WILLIBALD GLUCK (1714-1787)
Nhà soạn nhạc

CHRISTOPHE WILLIBALD GLUCK (1714-1787)

Gluck sinh ngày 2 tháng 6 năm 1714 ở vùng Weidenwang thuộc nước Đức,...
GEORGE FREDERICK HANDEL (1685-1759)
Nhà soạn nhạc

GEORGE FREDERICK HANDEL (1685-1759)

Handel xuất thân trong một gia đình thuộc tầng lớp lao động; bố ông...
Cuộc đời và sự nghiệp của Nhạc sĩ thiên tài Wolfgang Amadeus Mozart
Nhà soạn nhạc

Cuộc đời và sự nghiệp của Nhạc sĩ thiên tài Wolfgang Amadeus Mozart

Mozart sinh ngày 27 tháng 1 năm 1756 tại Salzburg - Đức. Cha của ông, Leopold...